Hai triết lý phát triển phần mềm đối lập
Bill Gates, từ thập niên 1970, đã góp phần định hình thị trường phần mềm thương mại khi đồng sáng lập Microsoft và phát triển hệ điều hành Windows – nền tảng hiện chiếm khoảng 68% thị phần hệ điều hành máy tính cá nhân toàn cầu (theo Statcounter, 2024). Trong khi đó, Linus Torvalds, năm 1991, đã công bố Linux kernel dưới giấy phép mã nguồn mở GNU GPL, khởi đầu cho phong trào phần mềm tự do và mở rộng hệ sinh thái mã nguồn mở toàn cầu, hiện chiếm phần lớn thị phần hệ điều hành máy chủ, siêu máy tính và hệ điều hành Android.
Linux, với hơn 3 tỷ thiết bị Android đang hoạt động và gần 100% siêu máy tính thế giới chạy trên nền Linux (theo TOP500.org, tháng 6/2024), đã trở thành nhân tố cốt lõi trong cơ sở hạ tầng số. Trong khi đó, Windows thống trị máy trạm văn phòng và người dùng cá nhân.
Một bức ảnh, nhiều biểu tượng
Từ trái qua: Mark Russinovich, Bill Gates, Linus Torvalds và David Cutler
Trong bức ảnh được chia sẻ trên LinkedIn, Bill Gates và Linus Torvalds đứng cạnh nhau, cùng với Mark Russinovich và David Cutler – người phát triển hệ điều hành Windows NT, đặt nền móng cho các phiên bản Windows hiện đại. Việc hội tụ những bộ óc có ảnh hưởng bậc nhất ngành CNTT trong cùng khung hình đã khiến cộng đồng công nghệ quốc tế bàn tán sôi nổi.
Theo Russinovich: “Không có quyết định nào liên quan đến nhân hệ điều hành được đưa ra, nhưng có thể ở bữa tối lần sau.”
Dù câu nói mang tính đùa giỡn, nhưng rõ ràng sự kiện này có ý nghĩa biểu tượng lớn trong bối cảnh ngành công nghệ đang đứng trước các bước ngoặt lớn như trí tuệ nhân tạo, điện toán lượng tử và chip RISC-V.
Bill Gates: Kiến trúc sư của phần mềm thương mại hóa
Bill Gates là người tiên phong đưa phần mềm trở thành hàng hóa thương mại vào cuối những năm 1970. Tuyên bố gây tranh cãi năm 1976 trong “Open Letter to Hobbyists” đã đặt nền móng cho lập trường của Microsoft: phần mềm là tài sản trí tuệ và phải được bảo vệ bằng bản quyền thương mại. Quan điểm này đi ngược lại với xu thế chia sẻ tự do phần mềm lúc bấy giờ, nhưng chính là động lực thúc đẩy sự ra đời của ngành công nghiệp phần mềm thương mại trị giá hàng ngàn tỷ USD hiện nay.
MS-DOS và Windows: Từ hệ điều hành dòng lệnh MS-DOS (1981), Microsoft đã phát triển Windows – bắt đầu từ phiên bản 1.0 (1985) đến Windows 11 ngày nay. Windows trở thành chuẩn mặc định cho máy tính cá nhân, chiếm tới 90% thị phần hệ điều hành desktop vào đầu thập niên 2000. Hệ điều hành của Microsoft không chỉ phổ biến với người dùng cá nhân mà còn trong doanh nghiệp, giáo dục, quốc phòng… Chẳng hạn như Windows Server vẫn là nền tảng cốt lõi cho hàng triệu hệ thống doanh nghiệp.
Bill Gates đã khởi tạo mô hình hệ sinh thái phần mềm đóng, tạo ra chuỗi giá trị từ hệ điều hành đến ứng dụng văn phòng (Microsoft Office), trình duyệt (Internet Explorer), dịch vụ đám mây (Azure). Hướng đi của ông cũng tác động tới hệ thống bản quyền phần mềm toàn cầu, buộc các quốc gia và tổ chức phải đầu tư nghiêm túc vào việc sở hữu hợp pháp phần mềm, thay vì dùng lậu.
Linus Torvalds: Biểu tượng của phong trào phần mềm mã nguồn mở
Trái ngược với Gates, Linus Torvalds tin vào khả năng cộng tác mở và phân tán. Ông công bố Linux kernel năm 1991, cho phép bất kỳ ai đóng góp, chỉnh sửa, chia sẻ và sử dụng mà không cần trả phí. Linux nhanh chóng trở thành kernel cho hàng loạt hệ điều hành mã nguồn mở như Debian, Ubuntu, Red Hat, SUSE, Arch… Linux vận hành theo mô hình phát triển phi tập trung, nơi hàng chục ngàn nhà phát triển đóng góp mã nguồn mỗi năm, nhưng vẫn có cấu trúc kiểm duyệt chặt chẽ để đảm bảo chất lượng và bảo mật – thứ mà Linus giữ vai trò trung tâm.
Quảng cáo
Linux hiện chiếm 100% thị phần hệ điều hành trên siêu máy tính (TOP500, 2024); hơn 70% thị phần máy chủ web (W3Techs, 2024); 100% nhân Android, với hơn 3 tỷ thiết bị đang hoạt động (Statista, 2024). Linux cũng là hệ điều hành chủ đạo trong các thiết bị nhúng, IoT và hạ tầng đám mây (cloud).
Hướng đi của Linus Torvalds đưa ra một mô hình phát triển phần mềm mới: mã nguồn mở, phi tập trung, hiệu quả và minh bạch. Linux trở thành nền tảng hạ tầng số của thế giới hiện đại, đặc biệt trong AI, điện toán hiệu năng cao, mạng 5G, trung tâm dữ liệu. Bên cạnh đó, công cụ Git do Linus phát triển để quản lý mã nguồn Linux nay trở thành chuẩn toàn cầu trong phát triển phần mềm (được GitHub, GitLab, Bitbucket sử dụng).
Phản ứng trái chiều với trí tuệ nhân tạo
Một điểm thú vị là quan điểm trái ngược giữa 2 nhân vật về AI. Bill Gates gần đây dự đoán rằng AI sẽ thay thế hàng loạt ngành nghề trong tương lai gần và đặt kỳ vọng vào khả năng tăng năng suất toàn cầu. Trong khi đó, Linus Torvalds lại tỏ ra hoài nghi: ông cho rằng “AI hiện nay chủ yếu là 90% tiếp thị” và chưa đạt được đột phá thực chất về mặt kỹ thuật.
Dù không còn điều hành trực tiếp công ty của mình, cả Gates và Torvalds vẫn có ảnh hưởng lớn. Quỹ Bill & Melinda Gates là một trong những tổ chức từ thiện lớn nhất thế giới, với tổng tài sản gần 70 tỷ USD, hoạt động tích cực trong y tế toàn cầu và giáo dục. Trong khi đó ở chiều ngược lại, Torvalds hiện vẫn là người duy trì và kiểm soát chuỗi tích hợp nhân Linux, với hơn 25 triệu dòng mã được phát triển bởi hơn 21,000 lập trình viên từ hàng ngàn tổ chức trên toàn cầu.
Bill Gates và Linus Torvalds đại diện cho 2 triết lý phát triển phần mềm đối lập nhưng đều có ảnh hưởng sâu rộng và lâu dài. Nếu Gates tạo ra nền tảng thương mại hóa phần mềm và hệ điều hành dành cho đại chúng, thì Torvalds lại kiến tạo hệ sinh thái mã nguồn mở – nơi mọi tổ chức và cá nhân đều có thể xây dựng, vận hành và đóng góp. Việc cả 2 cuối cùng gặp nhau không chỉ là sự kiện biểu tượng, mà còn cho thấy sự hội tụ của 2 luồng tư duy tưởng chừng như không thể hòa hợp, nhưng lại đang cùng song hành và định hình tương lai của công nghệ thế giới.
Nguồn: Tinhte.vn
