Câu chuyện về Psystar: công ty nhỏ đối đầu Apple khi bán ra các máy tính Mac OS X tự lắp ráp

<!—->Thế giới công nghệ cách đây 20 năm là một điều gì đó rất khác biệt so với sự quy củ ngày nay. Đó là mảnh đất của sự vọc vạch, sáng tạo và có rất nhiều công ty nhỏ mà nay đã mất hút không còn ai biết đến. Nhưng nếu họ từng có những hành động táo bạo thì khả năng là vẫn được nhắc đến như một câu chuyện theo kiểu ‘David đối đầu Goliath’. Một công ty như vậy là Psystar, 17 năm trước họ đã “dám” bán ra các bộ PC cài hệ điều hành Mac OS X của Apple và gây nên một cuộc chiến pháp lý kéo dài nhiều năm. Cuối cùng Apple thắng kiện và Psystar biến mất trên bản đồ công nghệ.

Mới thành lập năm 2007 tại Miami thì ngay tháng 4 năm sau Psystar đã bán ra các máy tính cài sẵn Mac OS X gọi là Open Computer (thậm chí trước đó còn có tên Open Mac). Thế nhưng Apple chỉ cho phép hệ điều hành này chạy trên các máy tính do họ sản xuất và điều này quy định rõ trong Thỏa thuận cấp phép người dùng cuối (EULA). Như vậy nghĩa là khi anh em mua đĩa cài Mac OS X về thì phải cài trên phần cứng do Apple sản xuất hoặc mua hẳn luôn máy Mac.

Trước tiên Psystar bắt đầu khá là hợp pháp: họ mua về bản cài đặt OS X bởi lúc đó Apple còn bán đĩa cài nhất là từ OS X Cheetah (2001) cho đến OS X Lion năm 2011. Tiếp đó họ dùng một máy Mac Mini để cài vào. Mọi thứ vẫn rất ổn, nhưng sau khi cài xong thì họ copy toàn bộ hệ thống đó qua một máy khác không phải của Apple, máy này gọi là ‘Imaging Station’ và từ đó nặn ra một bản sao chuẩn cho OS X. Rồi họ bổ sung trình nạp khởi động (bootloader) tùy chỉnh cùng các module khác để nó nhận diện những phần cứng không tương thích. Cuối cùng Psystar chép bản sao đó lên các máy tính do họ tự ráp và bán ra.

Cách “xào nấu” máy tính chạy OS X của Psystar

Tất cả nghe như một quy trình giả kim siêu liều lĩnh thời Trung cổ vì từ lúc đó trở đi thời gian đến khi Psystar bị kiện ‘tả tơi’ chỉ còn tính bằng tháng. Những PC của Psystar thường có cấu hình chung là chip Core 2 Duo, RAM 2GB, ổ cứng 250GB và giá tổng là 544 đô cho cấu hình cài sẵn OS X (Mac Mini có giá 599 USD với cấu hình tương đương). Dĩ nhiên là chúng vẫn có thể chạy Windows hay Linux với mức giá thấp hơn nữa.

Với ước mơ huy động 24 triệu USD, Psystar còn thuyết trình trước các nhà đầu tư tiềm năng rằng theo mô hình tăng trưởng cao thì năm 2009 họ sẽ bán được 130 ngàn máy, 1,87 triệu năm 2010 và đến năm 2011 là 12 triệu máy! Nhưng theo các hoá đơn thu thập được họ chỉ bán được 768 máy cài sẵn OS X. Nếu xét cả các máy PC bình thường thì cao lắm là vài ngàn máy trước khi Psystar dừng hoạt động năm 2012.

Chuyện gì tới cũng phải tới, tháng 7/2008 Apple khởi kiện Psystar lên Toà án Bắc California. Psystar cãi rằng: “Bạn nghĩ sao nếu Honda đòi sau khi mua xe của họ thì bạn chỉ được lái nó trên những con đường họ muốn?” Nhưng lập luận này rất yếu vì hệ điều hành OS X đã được kiểm soát bằng điều khoản pháp lý hẳn hoi. Hai bên kiện qua lại suốt từ cuối năm đó đến năm 2011 với phần thua thấy trước cho Psystar. Cuối năm 2009 toà kết luận Psystar vi phạm bản quyền và ra lệnh cấm bán máy tính OS X, đến năm 2011 phán quyết vẫn giữ nguyên.

Bí đường nên Psystar quay sang bán các phần mềm gọi là Rebel EFI khoảng tháng 10/2009. Đó là phần mềm bootloader để người dùng cài OS X lên máy tính không phải của Apple giống kiểu hackintosh. Người dùng sẽ tải về file ISO, chép ra đĩa để khởi động máy và nó sẽ giúp họ vượt qua bước kiểm tra phần cứng của Apple. Tòa phán nếu Psystar bán Rebel EFI thì cứ tự chịu rủi ro nếu bị kiện tiếp nên họ cũng ngừng bán nó luôn.

Là một công ty bê bối đáng ngạc nhiên, Psystar còn hồn nhiên bảo họ chưa bao giờ lập báo cáo quý, tháng, năm và thậm chí đã làm mất nhiều tài liệu hóa đơn. Sau này Psystar vẫn ngoi ngóp thở bằng cách bán các máy tính chạy Linux đến khi biến mất vào năm 2012. Anh em nghĩ sao nếu ngày nay chúng ta có thể thấy hàng loạt máy tính chạy macOS Sonoma/Sequoia nhưng cộp mác Psystar hoặc một hãng nào đó? Hẳn đó sẽ là một bức tranh rất khác.

Theo Engadget, CNET.