Điều gì đã đẩy Intel vào canh bạc “5 năm 4 node” đầy tốn kém?

<!—->Sự trượt dốc của tập đoàn công nghệ hàng đầu như Intel là kết quả của chuỗi quyết định thiếu sót ở cấp lãnh đạo cao nhất. Từ thời kỳ của Brian Krzanich với những thương vụ thâu tóm bạc tỷ nhưng lại xao nhãng năng lực sản xuất cốt lõi, đến giai đoạn “rắn mất đầu” dưới trướng giám đốc tài chính như Bob Swan, Intel đã ngủ quên trên chiến thắng quá lâu. Để rồi người kế nhiệm Pat Gelsinger phải thực hiện canh bạc “rush game” đầy tốn kém nhằm giành lại vị thế đã mất, phơi bày cái giá phải trả cho 1 thập kỷ chệch hướng.

Khi lãnh đạo không đủ năng lực

Đáng ra nếu Intel (do Brian lãnh đạo) không quá khắt khe về vấn đề kích thước transistor 10 nm (nhỏ nhất trong 3 hãng); hoặc Brian không phải từ chức vì scandal tình ái; hoặc cả hai; thì tình hình công ty này có lẽ đã khác. Nhưng chuyện gì xảy ra thì đã xảy ra. Những phi vụ mua sắm bạc tỷ của Brian đã khiến cấu trúc tập đoàn này phình to một cách nhanh chóng, nhân sự tăng lên đột ngột và rất nhiều mảng không gắn liền với “core” của hãng. Dù vậy nếu Brian vẫn lãnh đạo thì có thể ông sẽ điều chỉnh mọi thứ lại cho hợp lý.

Thâu tóm Mobileye là một trong các thương vụ đắt đỏ nhất của Intel

Thực tế một phi vụ thâu tóm có quy mô không kém Altera là Mobileye với trị giá 15.3 tỷ USD vào 2017. Mobileye là công ty chuyên về AI, đặc biệt là mảng xe tự lái với các công nghệ hỗ trợ tài xế tiên tiến (ADAS). Nếu được “quy hoạch đúng”, tiềm năng của Mobileye hoàn toàn có thể giúp Intel có chỗ đứng vững vàng trên mặt trận xe hơi và AI chứ không phải để NVIDIA làm mưa gió như hiện tại.

Nhưng tới 2018 thì Brian buộc phải rời đi và người thay thế ông là Bob Swan, giám đốc tài chính. Sự thay đổi nhanh chóng và đột ngột ở vị trí lãnh đạo cấp cao nhất khiến Intel gần như “rắn mất đầu”. Mỗi bộ phận được tự do “múa” mà đáng kể nhất có thể nhắc tới bộ phận Kiến trúc, Đồ hoạ và Phần mềm do Raja Koduri, nhân viên cũ bên AMD “đào tẩu” qua. Những dự án mà Raja vẽ ra đều gọi là “tiền tỷ” và đây cũng là thời điểm Intel từ việc tự làm ra chip đã phải “gõ cửa” TSMC để gia công. Tất nhiên ta có thể “biện hộ” cho Raja rằng Intel đang bị trì trệ về bán dẫn (10 nm tại 2018 là đã chậm chân hơn TSMC N7 và Samsung 7 nm) nên không thuê gia công thì không thể có sản phẩm tốt nhất, nhưng điều rõ ràng là công ty này đang liên tục đốt tiền ngày càng mạnh.

Loạt dự án “tiền tỷ” của Raja Koduri lần lượt bị Pat Gelsinger xoá bỏ

Nhưng mình có nêu ở trên, Intel trở nên “chểnh mảng” trong cái cũ mà đáng kể nhất, chính là bán dẫn. Sự chểnh mảng này đã bắt đầu từ thời Brian và tới Bob thì không cần nói, một chuyên gia tài chính và con số thì biết gì để “múa rìu qua mắt thợ”, ép tiến độ các kỹ sư sản xuất? Bob chỉ có thể đôn đốc gia tăng sản xuất ở tiến trình Intel đang làm tốt nhất bấy giờ là… 14/14+/14++ nm. Dù sao trong kinh doanh, sau khi hoà vốn ban đầu là lúc rung đùi chốt lời, Bob chỉ đơn giản làm đúng chuyên môn của mình. Song cái chuyên môn đó không đưa con tàu Intel đuổi kịp được đối thủ.

Cố quá thành quá cố

Người thay thế Bob là nhân vật mà nhiều bạn đã biết – Pat Gelsinger, một cựu binh đầy tâm huyết với tập đoàn. Pat thấy rõ được cái mà Intel đã “chệch hướng” – năng lực bán dẫn. Thế nên ông đặt ra chiến lược “4 năm 5 node” (5Y4N) để công ty này nhanh chóng trở về vị thế cũ, không phải “mặt dày” đi thuê TSMC gia công nữa (dĩ nhiên trong giai đoạn chưa làm được thì vẫn phải thuê). Pat cũng dừng công cuộc thâu tóm liên tù tì mà Brian từng tiến hành. Vì “ăn nhiều” cũng phải có thời gian “tiêu hoá”, không phải cứ mua một công ty nào là công ty đó sẽ làm ra tiền ngay, nhất là với các startup. Ngoài ra Pat vẫn cần phải “đốt tiền”…

Pat Gelsinger đặt mục tiêu phải “rush game” để bù những năm tháng thỏ ngủ đợi rùa

Có một thực tế là đầu tư cho bán dẫn cực kỳ chua chát, số quốc gia có thể tự làm ra chip tiên tiến (14 nm trở xuống) chỉ chưa tới đầu ngón tay. Nhiều hãng bán dẫn thậm chí “đầu hàng” không chi nghiên cứu thêm nữa. Việc AMD phải “bán thân” vào 2009 mặc cho cựu sáng lập viên của hãng này, Jerry Sanders, từng phát biểu một câu nổi tiếng “Real men have fabs” cho thấy sự khắc nghiệt của ngành – tiến trình càng cao thì chi phí càng đắt đỏ. Và lý do mà nhiều hãng gia công thậm chí “dừng cuộc chơi” cơ bản vì khi cân đo chi phí vs. lợi ích lâu dài, họ cảm thấy phải mất rất lâu mới có thể hoàn vốn (có thể tới cả chục năm). Mà với công nghệ mà nói, đó là thời gian rất dài, đồng nghĩa với rủi ro rất nhiều (thị trường có thể mất, có thể bị đối thủ cạnh tranh, rủi ro chính trị, thiên tai, chiến tranh…).

Kể ra các yếu tố này để bạn thấy, chiến lược 5Y4N của Pat dù đúng đắn về ý tưởng, nhưng lại cực kỳ hao tổn về tiền bạc. Với kiểu “rush game” như trên, thực tế quãng thời gian để sinh lời cho các node được nghiên cứu và đưa vào sản xuất như Intel 4, Intel 3 gần như không có. Nôm na như bạn đi học một ngành ĐH nào đấy rồi khi tốt nghiệp thì nhận ra nhu cầu tuyển dụng đã bão hoà và bạn cần học một thứ khác để kiếm sống. Và đây chính là tình cảnh của Intel tính từ khi Pat nhậm chức cho đến tận hiện tại.

Điểm chua chát với Intel là các node Intel 3, 4 hầu như không tồn tại lâu để sinh lời

Nhưng nói như thế không có nghĩa mình đang đổ lỗi cho Pat. Vì rõ ràng trụ cột để Intel đánh bại các đối thủ trong quá khứ chính là năng lực sản xuất bán dẫn. Không có nó thì công ty này đã không thể chiếm được phần lớn thị trường, thậm chí “dồn” cả những cây đại thụ như IBM, Sun Microsystems vô chân tường. Vấn đề ở chỗ Brian và Bob đều quá “chểnh mảng”, ngủ quên quá lâu trên chiến thắng và không đánh giá đúng tham vọng của TSMC lẫn Samsung. Những khoản chi bạo tay cho bán dẫn dưới thời Pat đáng ra phải được thực thi bởi Brian/Bob thì hãng này đã có thời gian để hoà vốn cho các node mới chứ không phải lỗ nối tiếp lỗ như hôm nay.