Những yếu tố “bất biến” của hệ điều hành Windows suốt 40 năm

<!—->Cho dù đã có rất nhiều cải tiến và thay đổi trong chiều dài lịch sử của Microsoft Windows, thế nhưng hệ điều hành phổ biến nhất thế giới này vẫn tồn tại những yếu tố “bất biến”. Suốt 40 năm, chính những yếu tố không thay đổi đó đã định hình nên cách mà người dùng sử dụng, tương tác với Windows, từ Windows 1.0 sơ khai tới Windows 11 trên Copilot+ PC. Dưới đây là những thành phầm thiết kế trong hệ điều hành nhà Microsoft vẫn là chính mình sau từng ấy năm.

Giao diện cửa sổ

Từ Windows 1.0 (ra mắt năm 1985), khái niệm “cửa sổ” hay cũng chính là thứ cơ bản nhất đúng với cái tên Windows, đã định hình trải nghiệm người dùng, cho phép mở nhiều ứng dụng cùng lúc, mỗi ứng dụng trong 1 cửa sổ riêng. Ban đầu, các cửa sổ được sắp xếp theo kiểu “tile” (ghép ngang như lát gạch), không có khả năng chồng lên nhau. Đến Windows 2.0, với sự phát triển của màn hình và công nghệ đồ họa, cửa sổ có thể nằm chồng lên nhau – đây cũng là tính năng vẫn tồn tại đến Windows 11. Trong phiên bản mới, Microsoft đã bổ sung snap layouts, cho phép người dùng sắp xếp các cửa sổ nhanh chóng, đặc biệt hữu ích trên màn hình độ phân giải cao. Tuy nhiên, bản chất của giao diện cửa sổ không thay đổi, vẫn giữ vai trò trung tâm trong trải nghiệm người dùng. Dĩ nhiên, nếu có 1 ngày nào đó mà giao diện cửa sổ không còn nữa thì cái tên Windows chắc cũng tới lúc tàn.

Chuột là thiết bị nhập chính

Windows từ lâu đã được thiết kế ưu tiên chuột, đặc điểm bắt nguồn từ Windows 1.0 sơ khai. Dù vẫn có các tổ hợp phím tắt bàn phím để thay thế, nhưng chuột vẫn là công cụ nhập (input) hiệu quả nhất để tương tác với giao diện đồ họa. Điều này không thay đổi trong Windows 11, đảm bảo người dùng quen thuộc với Windows từ bản 1.0 không gặp khó khăn khi chuyển đổi. Đây là yếu tố quan trọng, đặc biệt với người dùng lâu năm, khi họ không cần điều chỉnh thói quen sử dụng. Sử dụng con trỏ chuột rất linh hoạt và chính xác trong các trường hợp cần thao tác nhanh, tuy nhiên đối với cá nhân mình, bàn phím vẫn cần thiết hơn cả. Lý do là trước khi khởi động vào hệ điều hành Windows, không phải tất cả những thiết kế BIOS/UEFI đều hỗ trợ chuột và nhận diện tốt, đặc biệt lúc cần truy cập BIOS/UEFI.

Cấu trúc menu chuẩn hóa

Cấu trúc menu, bao gồm menu dạng xổ xuống (dropdown) và thanh menu (menu bar), đã được chuẩn hóa qua các ứng dụng từ lâu, giúp giảm bớt rào cản làm quen. Điều này không thay đổi từ Windows 1.0 đến 11, mang lại tính nhất quán trong trải nghiệm sử dụng. Người dùng có thể dễ dàng tìm thấy các tùy chọn tương tự trong các ứng dụng khác nhau, như Microsoft Word hay File Explorer, nhờ cấu trúc menu quen thuộc.

Các nút kiểm soát cửa sổ

Nút thu nhỏ, phóng to, và đóng cửa sổ, tồn tại từ Windows 2.0, vẫn giữ nguyên chức năng trong Windows 11. Dù có thể có thay đổi nhỏ về thiết kế, chẳng hạn như thiết kế lại màu sắc hoặc đổi vị trí, chức năng cốt lõi của chúng không thay đổi. Đây là yếu tố quan trọng giúp người dùng không phải học lại cách sử dụng và quản lý cửa sổ, đặc biệt với những người đã quen thuộc với Windows từ lâu.

Khả năng đa nhiệm

Khả năng chạy nhiều ứng dụng cùng lúc là 1 trong những tính năng chính yếu của Windows từ Windows 1.0 tới Windows 11 trên những mẫu máy tính AI. Ban đầu, đa nhiệm chỉ là ảo giác của người dùng (do thời đó vi xử lý là đơn nhân đơn luồng, nhưng với sự phát triển của phần cứng – các vi xử lý đa nhân đa luồng hiện đại – Windows 11 đã nâng cấp khả năng này, cho phép xử lý đồng thời nhiều công việc phức tạp mượt mà hơn. Tuy nhiên, bản chất của tính năng đa nhiệm không thay đổi, vẫn giữ vai trò hỗ trợ người dùng làm việc hiệu quả hơn, cùng lúc có thể xử lý nhiều thông tin và dễ dàng tham khảo hay tra cứu.

Những ứng dụng tích hợp

Notepad, MS Paint và Calculator là những ứng dụng đã có từ Windows 1.0 và vẫn được tích hợp trong Windows 11. Dù đã được cải tiến, như Calculator trở nên mạnh mẽ hơn với các tính năng nâng cao, vai trò cơ bản của chúng không thay đổi. Đây là những công cụ quen thuộc, hỗ trợ người dùng trong các tác vụ cơ bản như ghi chú, vẽ đơn giản hoặc tính toán nhanh.

Trong nhiều thập kỷ, giá trị của Notepad nằm ở sự đơn giản và tốc độ của nó. Notepad là trình soạn thảo văn bản thuần túy, không định dạng. Với Windows 11, ứng dụng được viết lại thành dạng ứng dụng UWP hiện đại, có sẵn ngay trong Microsoft Store. Notepad đời mới có giao diện người dùng hiện đại, chế độ tối (dark mode) và các tính năng được yêu cầu cao như quản lý theo tab hay lưu lại phiên làm việc.

Paint từng là trình chỉnh sửa bitmap đơn giản, dễ tiếp cận, giới thiệu cho hàng triệu người về nghệ thuật kỹ thuật số. Giống như Notepad, Paint đã được thiết kế lại với giao diện người dùng hiện đại, canvas được canh giữa và chế độ tối trong Windows 11. Phiên bản Paint mới sở hữu các tính năng chuyên nghiệp như Layers (Lớp) và hỗ trợ định dạng PNG trong suốt, cùng các công cụ AI mạnh mẽ như Background Removal (Xóa nền) bằng 1 cái nhấp chuột, hay Cocreator được hỗ trợ bởi DALL-E để tạo hình ảnh từ các câu lệnh văn bản.

Windows 11, dù có nhiều cải tiến, vẫn giữ lại các yếu tố cốt lõi từ Windows 1.0, đảm bảo sự liên tục và dễ dàng chuyển đổi, làm quen cho người dùng. Những tính năng này không chỉ thể hiện sự ổn định trong thiết kế của Microsoft mà còn đáp ứng nhu cầu của người dùng lâu năm, không muốn thay đổi thói quen sử dụng.